εγγραφείτε: Άρθρα
εύρεση
Η κατάσταση στον Aγροτικό Tομέα
Ανδρέας Γεωργούδης: Η κατάσταση στον αγροτικό τομέα θα συνεχίσει να χειροτερεύει αν δεν λυθούν επιτέλους τα βασικά αίτια των προβλημάτων
Πολλά έχουν γραφτεί για τις παγκόσμιες τάσεις στην παραγωγή τροφίμων και τις επιτυχημένες ή αποτυχημένες πολιτικές της ΕΕ και της ΚΑΠ, όπως φυσικά και για τις μεταβολές που έχει υποστεί το αγροτικό επάγγελμα και η Ελληνική ύπαιθρος το τελευταίο κυρίως μισό του προηγούμενου αιώνα.
Οι συνέπειες της παγκοσμιοποίησης στην αγροτική μας παραγωγή, οι επιδοτήσεις των μεγάλων καλλιεργειών, η μείωση στα όρια της εξαφάνισης των εγχώριων ποικιλιών και φυλών αγροτικών ζώων, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και η εγκατάλειψη της υπαίθρου, η απώλεια της ανταγωνιστικότητας και της αυτάρκειας της χώρας μας, είναι μερικά από τα ορόσημα της πορείας προς την εξάρτηση του αγρο-διατροφικού τομέα από τη συγκεντρωμένη μεταποίηση και τις αλυσίδες διανομής, με αποτέλεσμα ο παραγωγός να εισπράττει τελικά ένα μικρό ποσοστό της .τελικής τιμής του προϊόντος. Το οποίο μάλιστα εισπράττει πολύ αργότερα από την ημερομηνία που το προϊόν παραδόθηκε για επεξεργασία ενώ και ο καταναλωτής το πληρώνει σε τιμές που με κανένα τρόπο δεν μπορούν να θεωρηθούν φθηνές, παρά την τεράστια κρίση που βιώνουμε.
Ταυτόχρονα, ο παραγωγός έχει να αντιμετωπίσει και να ικανοποιήσει με οικονομικούς όρους ένα πλήθος απαιτήσεων της κοινωνίας για ασφάλεια, ποιότητα, προστασία του περιβάλλοντος, προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και ταυτόχρονα να παραμένει ανταγωνιστικός, όχι όμως αποκλειστικά ως προς τις τιμές, στην εθνική και στις διεθνείς αγορές, δηλαδή όχι μόνο με τις γειτονικές αλλά και με τις αναδυόμενες αγορές του πρώην τρίτου κόσμου.
Έχουμε μπροστά μας ένα δάσος προβλημάτων που δίκαια ζητούν άμεσες λύσεις. Χωρίς όμως να παίρνουμε το βλέμμα μας από τα συγκεκριμένα περίπλοκα επιμέρους προβλήματα, ας σκεφτούμε ποια είναι τα βασικά αίτια που τα προκάλεσαν και τα οποία πρέπει να αντιμετωπιστούν ριζικά, για να πάψουν τα γενικά να είναι το υπόστρωμα πάνω στο οποίο τα τρέχοντα προβλήματα θα γιγαντώνονται και η κάθε λύση τους θα είναι προσωρινή.
Ο αγροτικός τομέας έχει ορισμένες ιδιομορφίες που δεν μπορούν να αλλάξουν, όσο και αν υπάρχουν συμφέροντα που θα ήθελαν πολύ και προσπαθούν συνειδητά γι’αυτό. Η παραγωγή αγροτικών προϊόντων για να είναι αποδοτική οικονομικά για τους αγρότες και να προσφέρει στην ευημερία της κοινωνίας προϋποθέτει πως υπάρχει συλλογική οργάνωση και δράση, αποτελεσματική στήριξη του τομέα με εγχώρια έρευνα και τεχνολογία και χρηματοδότηση προσαρμοσμένη στις ιδιαιτερότητές του. Οι τρείς αυτοί παράγοντες δρουν και αλληλοεπηρεάζονται ενώ τομέας της αγροτικής παραγωγής δεν μπορεί να είναι βιώσιμος στο σύνολό του αν έστω και ένας από αυτούς δεν λειτουργεί αποτελεσματικά.
Η συλλογική δράση είναι απαραίτητη στον αγροτικό τομέα, γεωργικό και κτηνοτροφικό. Πως είναι δυνατόν να περιμένουμε ικανοποιητικά οικονομικά αποτελέσματα όταν όλοι οι παραγωγοί ενός κοινού προϊόντος συνωστίζονται στην αγορά την ίδια χρονική στιγμή κυριολεκτικά, διεκδικώντας καλλίτερες τιμές και όρους πληρωμής? Ή όταν παράγονται ευπαθή κτηνοτροφικά προϊόντα, όπως το γάλα που πρέπει να οδηγηθούν άμεσα στην κατανάλωση ή την περαιτέρω επεξεργασία? Η απάντηση σε αυτό το πρόβλημα, που είναι η υγιής συνεταιριστική οργάνωση των παραγωγών, εφαρμόζεται με επιτυχία από όλες τις χώρες που μας ανταγωνίζονται στις διεθνείς αγορές. Όλες οι άλλες μορφές οργάνωσης (ομάδες παραγωγών, θεσμοθετημένες τοπικές αγροτικές αγορές, δημοπρατήρια, δίκτυα διανομής με τη χρήση του διαδικτύου κλπ.) δεν μπορούν παρά να είναι παράγωγα βασισμένα στην σταθερή αξία της συνεταιριστικής ιδέας και πράξης που, για να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους, θα πρέπει να μπορεί να προστατεύει με αποτελεσματικό τρόπο τα συμφέροντα των μελών της.
Ο δεύτερος παράγοντας αφορά στην επιστημονική και τεχνική στήριξη της αγροτικής παραγωγής. Όλες οι καλλιέργειες και τα συστήματα εκτροφής των αγροτικών ζώων υλοποιούνται μέσα στο ιδιαίτερο τοπικό μίγμα των γεωφυσικών και πολιτιστικών ιδιαιτεροτήτων της κάθε χώρας. Δεν είναι μόνο οι ποικιλίες, οι εκτρεφόμενες φυλές και οι καλλιεργητικές πρακτικές και πρακτικές εκτροφής που πρέπει να προσαρμόζονται, αλλά ακόμη και τα μεγέθη και οι δυνατότητες των μηχανημάτων πρέπει να ανταποκρίνονται στις συνθήκες της χώρας και στις ιδιαιτερότητες του κλίματος και των ανθρώπων της. Η επιστήμη όμως και τεχνολογία που στηρίζει την αγροτική παραγωγή όταν εισάγεται ίσως να δίνουν λύσεις που πλησιάζουν ποτέ όμως οι λύσεις αυτές δεν ταυτίζονται με τις πραγματικές ανάγκες της εγχώριας παραγωγικής διαδικασίας. Συνακόλουθα με τα παραπάνω είναι η ανάγκη της διάδοσης της γνώσης στους αγρότες με ένα σύστημα βασικής γεωργικής και κτηνοτροφικής εκπαίδευσης και στη συνέχεια με τη συνεχή μεταφορά των αποτελεσμάτων της εγχώριας και των προσαρμοσμένων της εισαγόμενης έρευνας και τεχνολογίας στους αγρότες. Ταυτόχρονα με τη διάδοση της γνώσης η τεχνική στήριξη με ένα αποτελεσματικό σύστημα ελεγχόμενου κόστους για την επίλυση των προβλημάτων της παραγωγικής διαδικασίας είναι ο πραγματικός προστάτης του εισοδήματος του αγρότη.
Η ρευστότητα με τη μορφή των κεφαλαίων κίνησης και οι μακροπρόθεσμες επενδύσεις, θα έπρεπε σήμερα να τοποθετηθούν ως πρώτος παράγοντας επειδή αποτελούν οξύτατο πρόβλημα στα χρόνια της κρίσης. Ο παραγωγός χρειάζεται κεφάλαια για να ολοκληρώσει τη διαδικασία παραγωγής και να διατηρήσει τη επιχείρησή του σε λειτουργία μέχρι να πληρωθεί, συνήθως μήνες ,μετά την παραλαβή του προϊόντος του από τον μεταποιητή ή τον έμπορο. Έτσι για την ιστορία να θυμηθούμε πως τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης του χρηματοπιστωτικού τομέα έχουν την αφετηρία τους στη γεωργική παραγωγή. Όταν η σπορά γίνεται μήνες πριν τη συγκομιδή η συμφωνία μιας τιμής που ο κάθε συναλλασσόμενος θεωρεί δίκαια στις συνθήκες που πρόκειται να επικρατήσουν, προϋποθέτει όχι μαντικές ικανότητες αλλά πολύ καλή γνώση των συνθηκών και των εξελίξεων. Ποιος δίνει σήμερα στη χώρα μας συμβουλές υψηλού επιπέδου για τις μελλοντικές τιμές των προϊόντων στις αγροτικές καλλιέργειες και την κτηνοτροφική παραγωγή?
Οι τρείς αυτοί θεμελιώδεις παράγοντες αποδοτικής λειτουργίας και βιωσιμότητας της αγροτικής παραγωγής βρίσκονται σήμερα στη χώρα μας σε απόλυτη αποδιοργάνωση.
Από τα ατέλειωτα παραδείγματα που μπορούμε να φέρουμε για να δείξουμε τη θλιβερή κατάσταση της χώρας στους ως άνω κρίσιμους τομείς, διαλέγουμε και αναφέρουμε μερικά διαχρονικά ή έχουν προκύψει σχετικά πρόσφατα και σηματοδοτούν την αρνητική πορεία του κλάδου της αγροτικής μας παραγωγής.
Το συνεταιριστικό κίνημα αντί να προκληθεί και να στηριχθεί από την πολιτεία και την πολιτική, χωρίς να αποσκοπείται η εξάρτηση και ο έλεγχός του, να λύσει τα πολύ σοβαρά εσωτερικά του προβλήματα, με τον τελευταίο νόμο (4015/2011) που κατέλυσε την δυνατότητα αναδιοργάνωσής του φέρνει τους συνεταιριστές σε διοικητική ομηρία και παραλύσει κάθε προσπάθεια ανασυγκρότησης. Όμως οι αρμοδιότητες των συνεταιριστικών οργανώσεων και των άλλων μορφών οργάνωσης πρέπει όχι μόνον να στηριχθούν αλλά και να διευρυνθούν με την μεταφορά σε αυτούς συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων. Το ΥΠΑΑΤ αντιλαμβάνεται την αναδιοργάνωση μόνο ως ανακατανομή των υπηρεσιών (συγχωνεύσεις – καταργήσεις διευθύνσεων, τμημάτων, κλπ.) και με κανέναν τρόπο ως μεταφορά αρμοδιοτήτων στους παραγωγικούς φορείς (συνεταιριστικές και διεπαγγελματικές οργανώσεις) με την ενίσχυση του ρόλου τους, στη γενετική βελτίωση, στους ελέγχους, την τήρηση μητρώων, στην προώθηση των προϊόντων κλπ.
Οι συνεταιριστικές βιομηχανίες πωλούνται ή κηρύσσουν πτώχευση (ΔΩΔΩΝΗ, ΑΓΝΟ), η ΑΤΕ, το χρηματοπιστωτικό εργαλείο του αγροτικού κόσμου οδηγήθηκε σε συγχώνευση με άλλη τράπεζα και ένα μεγάλο μέρος της βρίσκεται υπό εκκαθάριση.
Η καταστροφική σύλληψη του οργανισμού-διεθνής πρωτοτυπία ΕΛΓΟ είχε ως αποτέλεσμα την παράλυση κάθε προσπάθειας ανασυγκρότησης της έρευνας και την ουσιαστική κατάργηση των ελέγχων. Η συγχώνευση των τεσσάρων οργανισμών που πραγματοποιήθηκε εκ των άνω, δείχνει πώς οι εμπνευστές της αντιλαμβάνεται την οργάνωση της τεχνικής στήριξη, της αγροτικής παραγωγής, την ουσιαστική στήριξη και διάδοση της έρευνας και την διαμόρφωση σύγχρονης αντίληψης στην προώθηση των αγροτικών προϊόντων.
Η τακτοποίηση του θέματος των βοσκοτόπων, ο ορισμός και η οριοθέτησή τους, η εκτίμηση της παραγωγικής τους ικανότητας, η τακτοποίηση του καθεστώτος ιδιοκτησίας και του τρόπου απόκτησης δικαιωμάτων εκμετάλλευσης, θα δώσει τεράστια ώθηση στην εκτατική ανταγωνιστική κτηνοτροφία και επαγγελματική διέξοδο σε μεγάλο αριθμό νεων της υπαίθρου.
Οι εξαγγελίες για σύνδεση του αγροτικού τομέα με την τουριστική βιομηχανία της χώρα είναι δυνατόν να έχουν θετικό αποτέλεσμα αν δεν βασίζονται σε ένα υγιή παραγωγικό μηχανισμό και στα συλλογικά του όργανα?
Πότε επιτέλους θα τακτοποιηθεί το θέμα του .Μητρώου Αγροτών, της Αγροτικής Γής και του Μητρώου Εμπόρων?
Θα μπορούσαμε να παραθέσουμε μεγάλο αριθμό και άλλων θεμάτων που χρονίζουν και με τον τρόπο αυτόν δημιουργούν ανυπέρβλητα εμπόδια σε κάθε προσπάθεια ανάπτυξης, αν βέβαια γίνεται κάτι ουσιαστικό προς αυτή την κατεύθυνση.
Εάν θέλουμε να γίνει ο αγροτικός τομέας μαζί με το τουρισμό και την εκμετάλλευση του φυσικού μας πλούτου η κινητήρια δύναμη για την έξοδο της χώρας από την κρίση οι προσπάθειές μας πρέπει να κατευθυνθούν προς την κατάργηση της υπερ-συγκέντρωσης στο ΥΠΑΑΤ και τους άλλους οργανισμούς ΕΛΓΟ, ΕΦΕΤ, κλπ. και στη μεταφορά υπηρεσιών σε φορείς (συνεταιριστικές δομές, διεπαγγελματικές οργανώσεις, κοινωνικές ομάδες) οι οποίες θα αναλάβουν πρωτοβουλίες που θα οδηγήσουν, μετά από σοβαρό προγραμματισμό, σε δράσεις που θα έχουν γρήγορη και συνεπή εφαρμογή.
Οδεύοντας προς αυτή την κατεύθυνση δεν θα πρέπει να λειτουργήσουμε και πάλι με την νοοτροπία της δημιουργίας επιτροπών, επαναλαμβανόμενων συνεδριάσεων και μελετών που αν μη τι άλλο, τα πράγματα έδειξαν πόσο αντιπαραγωγικά αποτελέσματα είχαν μέχρι τώρα. Χρειάζεται να δοθεί άμεσα το σήμα για την ανάληψη πρωτοβουλιών από τις ίδιους τους παραγωγικούς φορείς που θα προτείνουν και θα αναλάβουν να εφαρμόσουν στην πράξη τις προτάσεις τους. ‘Ας μην ξεχνάμε επίσης πως προτάσεις υπάρχουν από πολλούς φορείς (Γεωτεχνικό Επιμελητήριο, ΠΑΣΕΓΕΣ, Νέοι Αγρότες, Επιστημονικές Εταιρίες του αγροτικού Τομέα, Πανεπιστήμια και ΕΘΙΑΓΕ (πρώην!), Οργανώσεις Καταναλωτών, κλπ. Η αναμονή της εισαγόμενης ανάπτυξης, ιδιαίτερα στον αγρο-διατροφικό τομέα θα είναι ένα ακόμη μεγάλο βήμα προς την οριστική καταστροφή. Χρειάζεται τόλμη για ανάληψη ευθυνών και αξιοποίηση αυτών των προτάσεων που ήδη υπάρχουν και του δικού μας ανθρώπινου δυναμικού από όλα τα μέρη.
Διαφορετικά θα έχουμε πάντα το ίδιο πρόβλημα, τους αγρότες στους δρόμους για δίκαια αιτήματα που δεν είναι όμως παρά η κορυφή ενός παγόβουνου πάνω στο οποίο εύκολα θα βυθισθεί η ήδη βαριά πληγωμένη Ελλάδα μας.
του Ανδρέα Γεωργούδη, Καθηγητή Πανεπιστημίου