Τα συστήματα πιστοποίησης γεωργικών εκμεταλλεύσεων θα μπορούσαν να καταστήσουν την ΚΑΠ πιο πράσινη

Οι ευρωπαϊκές πιστοποιήσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν την ΕΕ να επιτύχει τις περιβαλλοντικές της φιλοδοξίες, έδειξε μια πρόσφατη μελέτη, αν και τα ευρήματα εγείρουν ερωτήματα μεταξύ των ευρωβουλευτών που εξέφρασαν ανησυχία για τους ποιοτικούς ελέγχους και τις επιπτώσεις στους αγρότες.

Μια πρόσφατη μελέτη που παρουσιάστηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την Τετάρτη (31 Αυγούστου) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι πιστοποιήσεις ποιότητας προϊόντων ή οι πιστοποιήσεις ορθών γεωργικών πρακτικών — όπως η ετικέτα Haute Valeur Environnementale (HVE), η Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ) ή η Βάση Ετικέτας- Carbone — θα ήταν ένα αποτελεσματικό εργαλείο για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της ΕΕ.

Η μελέτη εξέτασε τις 198 πιστοποιήσεις που υπάρχουν σήμερα στην ΕΕ και στις κύριες τρίτες χώρες. Μετά τη συλλογή των διαφόρων ετικετών και την ταξινόμηση ανά θέμα και πεδίο δράσης, οι εμπειρογνώμονες αξιολόγησαν τη συμβολή τους στους στόχους βιωσιμότητας της ΕΕ, όπως ορίζονται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, και ειδικότερα στη Στρατηγική Farm to Fork.

Πρώτα σημείωσαν την ετερογένεια των πιστοποιήσεων. Ενώ συνολικά οι πιστοποιήσεις συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις που ορίζονται από τον ευρωπαϊκό κανονισμό, «δεν πληρούν τους στόχους στον ίδιο βαθμό».

Ορισμένες από αυτές, όπως η IP Sigill (Σουηδία), η Leaf (Αγγλία), η Naturland (Γερμανία) και η Equalitas (Ιταλία) επιδεικνύουν «ένα ευρύ φάσμα δεσμεύσεων» και είναι πιθανό να έχουν «άμεση ή υψηλή συμβολή σε σχεδόν όλους τους στόχους βιωσιμότητας της ΕΕ».

Ορισμένοι άλλοι ανταποκρίνονται πιο συγκεκριμένα σε έναν, δύο ή τρεις στόχους, όπως η διαχείριση των πόρων, η προστασία του περιβάλλοντος και η υγεία και η ευημερία των ζώων. Ωστόσο, άλλοι επικεντρώνονται ειδικά σε έναν μόνο στόχο, για παράδειγμα, την καλή διαβίωση των ζώων (Beter Leven στην Ολλανδία και την Πρωτοβουλία Tierwohl στη Γερμανία) ή το κλίμα (Label bas-carbone στη Γαλλία).

Περιβαλλοντικοί στόχοι της ΚΑΠ

Σύμφωνα με τη μελέτη, «ένα σημαντικό ποσοστό» αυτών των πιστοποιήσεων σέβεται τους περιβαλλοντικούς στόχους της νέας κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΑΠ) και ειδικότερα αυτούς που σχετίζονται με καλές γεωργικές πρακτικές (HVE, IP Sigill, Leaf).

Ωστόσο, οι ειδικοί σημειώνουν ότι οι πρακτικές ποικίλλουν πολύ ανάλογα με τις πιστοποιήσεις και γενικά καλύπτουν λιγότερο από το ένα τέταρτο των 22 πιθανών γεωργικών πρακτικών που αναφέρονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι τα οικολογικά συστήματα — συστήματα πληρωμών που ανταμείβουν τους αγρότες για την τήρηση γεωργικών πρακτικών επωφελών για το περιβάλλον — θα μπορούσε να υποστηρίξει.

Ορισμένες από αυτές καλύπτουν περισσότερο από το ένα τρίτο αυτών των καλών πρακτικών, στην περίπτωση της Naturland (68%), της IP Sigill (50%), της Beter Leven (41%) και της HVE (36%).

Με βάση αυτήν την ανάλυση, οι συγγραφείς, επομένως, ενθάρρυναν τη χρήση συστημάτων πιστοποίησης στα εθνικά στρατηγικά σχέδια των κρατών μελών και υποστήριξαν την ευρύτερη χρήση αυτού του εργαλείου για να οδηγήσει στην «υιοθέτηση ή διατήρηση των γεωργικών πρακτικών που ζητούνται από τα οικολογικά συστήματα και τα Αγρο-περιβαλλοντικά-Κλιματικά Μέτρα (AECM)».

Έλεγχοι 

Οι ευρωβουλευτές χαιρέτησαν σε μεγάλο βαθμό τη μελέτη στη σύνοδο, αλλά έθεσαν πολλά ερωτήματα – συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο ο ιδιωτικός τομέας χειρίζεται αυτές τις πιστοποιήσεις.

Μεταξύ των 198 πιστοποιήσεων, μόνο το ένα τρίτο εκδίδονται από δημόσιους, εθνικούς ή υπερεθνικούς φορείς. Η Ισπανίδα βουλευτής Clara Aguilera García ανέφερε τον «κίνδυνο όλη αυτή η διαδικασία να καταλήξει στο μάρκετινγκ για την εταιρεία, χωρίς να έχει καμία χρήση για τον καταναλωτή».

Ο Tanguy Chever, ένας από τους τρεις συγγραφείς της μελέτης, απάντησε: «Οι ιδιωτικές ετικέτες δεν είναι μόνο μάρκετινγκ και διαφήμιση. Είναι πιθανό ότι τις ετικέτες διαχειρίζονται επαγγελματικές οργανώσεις. Και μερικές φορές μπορούν να υπερβούν τους κανόνες για τη βιολογική γεωργία, όταν οι δημόσιες αρχές δεν είναι πρόθυμες να το κάνουν».

«Ο έλεγχος αυτών των ετικετών πρέπει να είναι εγγυημένος. Αλλά πως? Από ποιον?» Ρώτησε ο Ιταλός ευρωβουλευτής Χέρμπερτ Ντόρφμαν. Η Γερμανίδα ευρωβουλευτής Ulrike Müller πρότεινε ότι το πρώτο βήμα πρέπει να είναι ο εντοπισμός των συστημάτων πιστοποίησης που χρησιμοποιούνται συχνότερα και των πιο ελπιδοφόρων για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της ΕΕ.

«Οι έλεγχοι απαιτούν χρηματοδότηση και αν πρέπει να γίνουν επιπλέον βήματα από την Επιτροπή, έχω πρόβλημα με αυτό», είπε ο εισηγητής και επικεφαλής διαπραγματευτής της μεταρρύθμισης της ΚΑΠ για την πτυχή της χρηματοδότησης, της διοίκησης και του ελέγχου.

Ενώ η διαχείριση και ο έλεγχος των ετικετών και άλλων πιστοποιητικών ποιότητας γίνεται σε εθνικό επίπεδο —από το Εθνικό Ινστιτούτο Προέλευσης και Ποιότητας (INAO) και την Εθνική Επιτροπή Περιβαλλοντικής Πιστοποίησης (CNCE) στη Γαλλία— οι ιδιωτικές πιστοποιήσεις δεν γίνονται.

Για να αποφευχθεί ο κίνδυνος πράσινου ξεπλύματος από τις εταιρείες, οι συγγραφείς επιμένουν στην ανάγκη ειδικής αξιολόγησης των απαιτήσεων και εφαρμογής αυτών των πιστοποιήσεων.

Προστιθέμενη αξία 

Οι εμπειρογνώμονες διατύπωσαν ορισμένες προτάσεις για τη σύνδεση των πιστοποιήσεων με τα εργαλεία της ΚΑΠ: αίτηση συνεισφοράς σε τουλάχιστον έναν περιβαλλοντικό ή κλιματικό στόχο της ΚΑΠ, ύπαρξη υποχρεωτικών απαιτήσεων «σαφούς προστιθέμενης αξίας» ή δημιουργία συστήματος ελέγχου της ΕΕ.

Ο Ολλανδός ευρωβουλευτής Bert-Jan Ruissen υπογράμμισε την «προστιθέμενη αξία» αυτών των πιστοποιήσεων για τους ίδιους τους αγρότες. «Αυτές οι πρωτοβουλίες δείχνουν το αίσθημα ευθύνης τους. Ο αγρότης λαμβάνει ανταμοιβή για τις προσπάθειές του». Ωστόσο, επιμένει στην ανάγκη να αυξηθούν αυτά τα οφέλη. «Οι αγρότες πρέπει να πληρούν πολλές απαιτήσεις και μερικές φορές λείπει η οικονομική ανταμοιβή», είπε.

Είναι ένα περίπλοκο ζήτημα, απάντησε ο Chever. «Έχουμε δει μια προστιθέμενη αξία, ειδικά για συγκεκριμένες απαιτήσεις όπως οι γεωγραφικές ενδείξεις ή η βιολογική [καλλιέργεια]. Υπάρχουν ευκαιρίες, αυξάνεται το εισόδημα. Αλλά όταν οι ετικέτες είναι ευρύτερες, η προστιθέμενη αξία είναι μικρότερη ή ακόμα και μηδενική, όλα εξαρτώνται από την πρόσβαση στην αγορά».