Τροποποίηση της Οδηγίας για τις Βιομηχανικές Εκπομπές (IED)

Τον Οκτώβριο 2022 (δημοσιοποιήθηκε στο τέλος του 2022) υποβλήθηκε το σχέδιο γνωμοδότησης της  Επιτροπής AGRI του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την τροποποίηση της Οδηγίας για τις Βιομηχανικές Εκπομπές (IED), η οποία αφορά και τις μεγάλες ρυπογόνες κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις.

Τον Απρίλιο του 2022 η Eυρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την τροποποίηση της Οδηγίας για τις Βιομηχανικές Εκπομπές (IED) προκειμένου να αυξηθεί η αποτελεσματικότητά της στη μείωση των εκπομπών βιομηχανικών ρύπων που είναι επιβλαβείς για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.

Η Οδηγία επιδιώκει να διασφαλίσει ότι οι εγκαταστάσεις λειτουργούν χρησιμοποιώντας τις βέλτιστες διαθέσιμες πρακτικές. Οι εγκαταστάσεις που καλύπτονται από το IED απαιτείται να λειτουργούν σύμφωνα με άδεια που θέτει όρους σύμφωνα με τις αρχές του IED.

Περίπου 52.000 εγκαταστάσεις καλύπτονται επί του παρόντος από το IED, εκ των οποίων οι 23.000 είναι μεγάλες χοιροτροφικές και πτηνοτροφικές μονάδες. Μία από τις αναθεωρήσεις που προτείνει η Επιτροπή είναι να επεκταθεί το πεδίο εφαρμογής του IED ώστε να συμπεριλάβει τις μεγάλες εκμεταλλεύσεις βοοειδών (γαλακτοπαραγωγής και βοείου κρέατος) και να μειώσει το όριο μεγέθους για την ένταξη των εκμεταλλεύσεων χοίρων και πουλερικών.

Με ένα προτεινόμενο όριο 150 μονάδων ζωικού κεφαλαίου (LSU), αυτό θα αυξήσει τον αριθμό των εκμεταλλεύσεων που καλύπτονται από το IED σε περίπου 185.000. Αυτή η αναθεώρηση οφείλεται στο γεγονός ότι ο κτηνοτροφικός τομέας της ΕΕ είναι υπεύθυνος για το 54% των εκπομπών μεθανίου της ΕΕ και το 67% των εκπομπών αμμωνίας. Σε αντίθεση με άλλες εκπομπές ρύπων, οι εκπομπές αμμωνίας και μεθανίου έχουν μειωθεί πολύ λιγότερο ή καθόλου από το 2005.

H εν λόγω αναθεώρηση/τροποποίηση δέχθηκε σθεναρές αντιρρήσεις από όλες τις πολιτικές ομάδες (με μοναδική εξαίρεση την ομάδα της Αριστεράς) στην Επιτροπή AGRI του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το σχέδιο γνωμοδότησης που υποβλήθηκε από τον εισηγητή της ΕΟΚΕ επί του φακέλου, Benoît Lutgen (EPP), εκθέτει δύο κύριες αντιρρήσεις.

Πρώτον, η «αγανάκτηση» γιο το γεγονός ότι οι εκμεταλλεύσεις περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής μιας οδηγίας αφιερωμένης στις βιομηχανικές εκπομπές. Το επιχείρημα είναι ότι το ευρωπαϊκό γεωργικό μοντέλο βασίζεται σε οικογενειακές εκμεταλλεύσεις που εγγυώνται την παραγωγή ποιοτικών τροφίμων με ασφαλή, βιώσιμο και στρατηγικό τρόπο.

Το πρόβλημα είναι ότι αυτές οι εκμεταλλεύσεις, ανεξάρτητα από την ιδιοκτησιακή τους δομή, ευθύνονται για σημαντικές εκπομπές επιβλαβών ρύπων. Η προσφυγή στην οικογενειακή ιδιοκτησία των αγροκτημάτων δεν αποτελεί δικαιολογία για την παράβλεψη οποιασδήποτε ζημίας στην υγεία και στο περιβάλλον για την οποία μπορεί να ευθύνονται.

Δεύτερον, η άλλη ένσταση που διατυπώθηκε από τα μέλη της επιτροπής AGRI είναι ότι ο εκτεταμένος κανονισμός IED θα επηρεάσει δυσανάλογα τις μικρότερες εκμεταλλεύσεις και ότι η πρόταση της Επιτροπής θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη συγκέντρωση της παραγωγής και μείωση του αριθμού των μικρών εκμεταλλεύσεων.

Το ζήτημα του μεγέθους πρέπει να τηρηθεί σε προοπτική. Οι 185.000 εκμεταλλεύσεις που θα καλύπτονταν από ένα όριο 150 LSU θα αντιπροσωπεύουν το 13% των μεγαλύτερων εμπορικών εκμεταλλεύσεων της ΕΕ. Για εμπορικές εκμεταλλεύσεις με περισσότερες από 10 LSU, προτείνεται η ρύθμιση των εκπομπών αμμωνίας και μεθανίου στο μεγαλύτερο 10% των εκμεταλλεύσεων βοοειδών, 12–15% των πτηνοτροφείων και 18% των χοιροτροφείων. Είναι δύσκολο να τις δούμε ως μικρές εκμεταλλεύσεις στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Όλες οι εκμεταλλεύσεις με λιγότερο από 10 LSU-Ζωικές Μονάδες (δηλαδή 10 αγελάδες, 50 χοίροι πάνω από 50 κιλά, 100 αιγοπρόβατα) εξαιρούνται πλήρως.

Θα υπάρχουν πρόσθετες δαπάνες για τις εκμεταλλεύσεις που υπόκεινται σε ρύθμιση, συμπεριλαμβανομένων των διοικητικών δαπανών για την αναζήτηση άδειας και των δαπανών για τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις άδειας. Η ανάλυση επιπτώσεων που συνοδεύει την πρόταση της Επιτροπής έδειξε ότι τα οφέλη από τις μειωμένες εκπομπές όσον αφορά την υγεία και το περιβάλλον θα υπερέβαιναν πολλές φορές αυτό το κόστος.

Επιπλέον, η πρόταση της Επιτροπής αναγνωρίζει τις εκμεταλλεύσεις ως μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) και προτείνει μια προσαρμοσμένη (δηλαδή απλουστευμένη) προσέγγιση αδειοδότησης για τη μείωση του διοικητικού κόστους.

Ο ακριβής αντίκτυπος τόσο στις εκμεταλλεύσεις όσο και στις μειώσεις των εκπομπών για την αμμωνία και το μεθάνιο θα εξαρτηθεί από τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές (ΒAΤ) που προσδιορίζονται στους κανόνες λειτουργίας που πρέπει να ακολουθούνται βάσει των αδειών. Αυτές οι βέλτιστες πρακτικές θα προσδιοριστούν σε διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους και θα επισημοποιηθούν ως έγγραφα αναφοράς βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών (BREF). Σε αυτό το στάδιο, είναι δύσκολο να προβλεφθούν οι τεχνικές που θα εξεταστούν και το επίπεδο φιλοδοξίας που θα είχαν τα BREF (και, ως εκ τούτου, το δυναμικό τους, όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών, είναι επίσης αβέβαιο). Η Επιτροπή δήλωσε ότι οι σχετικές απαιτήσεις ΒAΤ θα λάβουν υπόψη τη φύση, το μέγεθος, την πυκνότητα και την πολυπλοκότητα των ζωικών εγκαταστάσεων, συμπεριλαμβανομένων των ιδιαιτεροτήτων των συστημάτων εκτροφής βοοειδών που βασίζονται σε βοσκότοπους, όπου τα ζώα εκτρέφονται μόνο εποχιακά σε εσωτερικές εγκαταστάσεις, και το φάσμα των περιβαλλοντικές επιπτώσεις που μπορεί να έχουν.

Τέλος, οι προτεινόμενες αλλαγές δεν θα τεθούν σε ισχύ πριν από το 2029, δίνοντας μια αρκετά μεγάλη μεταβατική περίοδο στις εκμεταλλεύσεις ώστε να προσαρμοστούν στις νέες απαιτήσεις. Δεδομένης της σημασίας της δράσης για τη μείωση των εκπομπών, η πρόταση της Επιτροπής φαίνεται δικαιολογημένο πρώτο βήμα.