Δασική Στρατηγική και Αγροτική Ανάπτυξη

Η ακρόαση διοργανώθηκε με στόχο να τροφοδοτήσει σχετική έκθεση πρωτοβουλίας, την οποία έχει αναλάβει να συντάξει η Ευρωβουλευτής από την Αυστρία Elisabeth Köstinger, του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος.

Στους προσκεκλημένους εμπειρογνώμονες περιλαμβάνονται οι : Harald Mauser του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Δασών, Juha Hakkarainen της Φινλανδικής Κεντρικής Ένωσης Παραγωγών Αγροτικών Προϊόντων και Ιδιοκτητών Δασών, Jan Szyszko από το Πανεπιστήμιο Επιστημών Ζωής της Βαρσοβίας, και ο Tony Simons, Γενικός Διευθυντής του Παγκόσμιου Αγροδασικού Κέντρου. Μετά από σχετικές παρουσιάσεις θα ακολουθήσουν συζητήσεις με τους ευρωβουλευτές.

Στόχος της έκθεσης πρωτοβουλίας, είναι να προωθηθεί προς έγκριση στην ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου, ενώ αντίστοιχες διαδικασίες προωθούνται προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προκειμένου να καταλήξουν στην απαιτούμενη συναπόφαση.

Ανακοίνωση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Η εκκίνηση έχει ήδη γίνει με σχετική ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που θα παρουσιαστεί κατά την διάρκεια της συνεδρίασης, στην οποία μεταξύ άλλων αναφέρονται τα εξής:

Τα δάση και οι άλλες δασωμένες εκτάσεις καλύπτουν πάνω από το 40% της επιφάνειας της ΕΕ και τα χαρακτηριστικά τους ποικίλλουν έντονα στις διάφορες περιφέρειες. Τις τελευταίες δεκαετίες, χάρη στη δάσωση και τη φυσική διαδοχή, οι δασικές εκτάσεις της ΕΕ αυξάνονται κατά περίπου 0,4% ετησίως. Συνολικά, όμως, οι εκτάσεις που καλύπτονται από δάση εξακολουθούν να μειώνονται. Σήμερα στην ΕΕ υλοτομείται μόνο το 60-70% της ετήσιας αύξησης, πράγμα που επιτρέπει την αύξηση των δασικών πόρων.

Εντούτοις, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των κρατών μελών σχετικά με τη χρήση γης, τις αλλαγές χρήσης γης και τη δασοκομία (LULUCF), τα ποσοστά υλοτόμησης αναμένεται να αυξηθούν κατά περίπου 30% έως το 2020 σε σύγκριση με το 2010. Το 60% περίπου των δασών ανήκει σε μερικά εκατομμύρια ιδιώτες, ποσοστό που αναμένεται να αυξηθεί καθώς σε ορισμένα κράτη μέλη συνεχίζεται η επιστροφή των τίτλων ιδιοκτησίας επί δασικών εκτάσεων. Το υπόλοιπο ανήκει στο κράτος και σε άλλους δημόσιους οργανισμούς. Ο ρόλος των δασών είναι ιδιαίτερα σύνθετος και εξυπηρετεί οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς σκοπούς. Τα δάση αποτελούν οικοτόπους για ζώα και φυτά και συμβάλλουν σημαντικά στον περιορισμό των κλιματικών αλλαγών, ενώ προσφέρουν συγχρόνως και άλλες περιβαλλοντικές υπηρεσίες.

Σχεδόν το ένα τέταρτο των δασικών εκτάσεων της ΕΕ προστατεύεται στο πλαίσιο του προγράμματος Natura 2000, ενώ σε πολλές από τις υπόλοιπες συναντώνται είδη που έχουν χαρακτηρισθεί προστατευόμενα βάσει της νομοθεσίας της ΕΕ για την προστασία της φύσης. Τα δάση προσφέρουν επίσης ευρύτερα κοινωνικά οφέλη, μεταξύ άλλων και για την υγεία του ανθρώπου, την αναψυχή και τον τουρισμό.

Η κοινωνικοοικονομική σημασία των δασών είναι μεγάλη, αν και συχνά υποτιμάται. Τα δάση συμβάλλουν στην αγροτική ανάπτυξη και δημιουργούν περίπου 3 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Η ξυλεία παραμένει η κύρια πηγή εσόδων από τα δάση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον η στρατηγική εξετάζει επίσης τις δασικές βιομηχανίες της ΕΕ, οι οποίες αποτελούν μέρος της βιομηχανικής πολιτικής της ΕΕ. Η ξυλεία θεωρείται επίσης σημαντική πηγή πρώτων υλών για τις αναδυόμενες βιομηχανίες βιολογικής βάσης.

Η δασική βιομάζα αποτελεί επί του παρόντος τη σημαντικότερη πηγή ανανεώσιμης ενέργειας και αντιστοιχεί σήμερα στο ήμισυ περίπου της συνολικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που καταναλώνεται στην ΕΕ. Σύμφωνα με τα εθνικά σχέδια δράσης για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΕΣΔΑΕ), χάρη στη βιομάζα που χρησιμοποιείται για θέρμανση, ψύξη και ηλεκτροπαραγωγή θα επιτευχθεί το 42% περίπου του στόχου να παράγεται το 20% της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές το 2020. Εάν επιτευχθεί ο στόχος αυτός, ο όγκος της ξυλείας που θα χρησιμοποιείται για ενεργειακούς σκοπούς στην ΕΕ θα ήταν ίσος με το σύνολο της ξυλείας που παράγεται σήμερα. Τα δάση προσφέρουν επίσης πληθώρα άλλων προϊόντων, όπως φελλό, ρητίνες, μανιτάρια, καρπούς με κέλυφος, θηράματα και φρούτα του δάσους.

Η διασφάλιση της αειφόρου διαχείρισης των δασών αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση, προκειμένου να καρπωθούμε αυτά τα οφέλη με ισόρροπο τρόπο.

Παρόλο που στη Συνθήκη για τη λειτουργία της ΕΕ δεν γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένες διατάξεις για μια δασική πολιτική της ΕΕ, η ΕΕ συμβάλλει εδώ και πολλά χρόνια μέσω των πολιτικών της στην εφαρμογή της αειφόρου διαχείρισης των δασών και στη διαμόρφωση των αποφάσεων των κρατών μελών για τα δάση. Ως ορόσημα στο πλαίσιο αυτό μπορούν να αναφερθούν η στρατηγική «Ευρώπη 2020» για την ανάπτυξη και την απασχόληση, ο χάρτης πορείας για την αποδοτικότητα των πόρων, η πολιτική για την αγροτική ανάπτυξη, η βιομηχανική πολιτική, η δέσμη μέτρων της ΕΕ για την ενέργεια και το κλίμα, στην οποία τίθενται στόχοι για το 2020, η στρατηγική για την υγεία των φυτών και τα υλικά αναπαραγωγής των φυτών, καθώς και οι στρατηγικές για τη βιοποικιλότητα και τη βιοοικονομία.

Με βάση τις αρχές της επικουρικότητας και της συνυπευθυνότητας, η στρατηγική για τα δάση που θέσπισε η ΕΕ το 1998 καθιέρωσε ένα πλαίσιο για ενέργειες σχετικές με τα δάση που στηρίζουν την αειφόρο διαχείριση των δασών και βασίζονται σε δεσμούς συνεργασίας και αμοιβαίου οφέλους μεταξύ των πολιτικών και των πρωτοβουλιών της ΕΕ και των κρατών μελών. Το σχέδιο δράσης για τα δάση 2007-2011 αποτέλεσε σημαντικό μέσο για την εφαρμογή της στρατηγικής και αποσκοπούσε στην επίτευξη τεσσάρων στόχων: ανταγωνιστικότητα, περιβάλλον, ποιότητα ζωής και προώθηση του συντονισμού και της επικοινωνίας. Η συγχρηματοδότηση των μέτρων στον τομέα της δασοκομίας βάσει του κανονισμού για την αγροτική ανάπτυξη ήταν και θα παραμείνει το κύριο μέσο χρηματοδότησης σε επίπεδο ΕΕ.

Μια εκ των υστέρων αξιολόγηση του σχεδίου δράσης για τα δάση υπογράμμισε την ανάγκη για μια νέα δασική στρατηγική, η οποία: αναπτύσσει και εφαρμόζει ένα κοινό όραμα πολυλειτουργικής και αειφόρου διαχείρισης των δασών στην Ευρώπη• καθορίζει προτεραιότητες και στόχους για ανάληψη δράσης• συνδέει τις στρατηγικές και τα σχέδια χρηματοδότησης της ΕΕ και των κρατών μελών• ενισχύει τη συνεκτικότητα στον σχεδιασμό, τη χρηματοδότηση και την υλοποίηση διατομεακών δραστηριοτήτων θεσπίζει σαφείς μηχανισμούς παρακολούθησης, αξιολόγησης και υποβολής εκθέσεων• και ακολουθεί μια νέα προσέγγιση όσον αφορά τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων φορέων. Η παρούσα ανακοίνωση στηρίζει τις συστάσεις αυτές παρέχοντας στρατηγικές κατευθύνσεις.

Γιατί είναι αναγκαίο ένα νέο πλαίσιο

Κατά τα τελευταία 15 χρόνια, σημαντικές κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές έχουν επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίον η κοινωνία στην ΕΕ προσεγγίζει τα δάση και τη δασοκομία. Γενικά η κατάσταση χαρακτηρίζεται από αυξανόμενες απαιτήσεις από τα δάση, τα οποία όμως αντιμετωπίζουν αυξανόμενες απειλές. Ταυτόχρονα, η αύξηση του αριθμού των πολιτικών που αφορούν τα δάση δημιουργεί ένα πολύπλοκο και κατακερματισμένο περιβάλλον δασικής πολιτικής. Η αυξανόμενη αλληλοσύνδεση των διεθνών αγορών τροφίμων, ζωοτροφών, ινών και καυσίμων προκαλεί επίσης αιφνίδιες διαταραχές στην αγορά.

Ένα νέο πλαίσιο είναι αναγκαίο ώστε:

-να εξασφαλίζεται η βιώσιμη και ισόρροπη διαχείριση του πολυλειτουργικού δυναμικού των δασών της ΕΕ, ώστε οι ζωτικές υπηρεσίες των οικοσυστημάτων των δασών μας να είναι σε θέση να λειτουργούν σωστά.
-να ικανοποιείται η αυξανόμενη ζήτηση για πρώτες ύλες για υφιστάμενα και νέα προϊόντα (π.χ. οικολογικές χημικές ουσίες ή υφαντικές ίνες) και για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η ζήτηση αυτή προσφέρει την ευκαιρία να διαφοροποιηθούν οι αγορές αλλά αποτελεί συγχρόνως σημαντική πρόκληση όσον αφορά την αειφόρο διαχείριση και την εξισορρόπηση της ζήτησης. Η ζήτηση για νέες χρήσεις στη βιοοικονομία και στη βιοενέργεια θα πρέπει να συντονίζεται με παραδοσιακές απαιτήσεις, χωρίς να γίνεται υπέρβαση των ορίων βιωσιμότητας.
-να αντιμετωπίζονται οι προκλήσεις και να αξιοποιούνται οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται στις δασικές βιομηχανίες όσον αφορά την αποτελεσματική χρήση των πόρων και την ενεργειακή απόδοση, τις πρώτες ύλες, την υλικοτεχνική υποδομή, τη διαρθρωτική προσαρμογή, την καινοτομία, την εκπαίδευση, την κατάρτιση και τις δεξιότητες, τον διεθνή ανταγωνισμό, την πολιτική για το κλίμα μετά το 2020, την ενημέρωση και την επικοινωνία, με σκοπό την τόνωση της ανάπτυξης.
-να προστατεύονται τα δάση και η βιοποικιλότητα από τις σημαντικές επιπτώσεις των θυελλών και των πυρκαγιών, της αυξανόμενης λειψυδρίας και των επιβλαβών οργανισμών. Οι απειλές αυτές, οι οποίες δεν γνωρίζουν εθνικά σύνορα, επιδεινώνονται λόγω της κλιματικής αλλαγής.
-να γίνει αντιληπτό ότι η ΕΕ δεν μπορεί να βασίζεται μόνο στη δική της παραγωγή και ότι η κατανάλωση στην ΕΕ έχει επιπτώσεις για τα δάση ολόκληρου του πλανήτη.
-να θεσπισθεί το κατάλληλο σύστημα πληροφοριών ώστε να παρακολουθείται η τήρηση όλων των ανωτέρω.

Η ΕΕ χρειάζεται ένα πλαίσιο πολιτικής το οποίο θα συντονίζει και θα εξασφαλίζει τη συνοχή των πολιτικών που αφορούν τα δάση και θα επιτρέπει τη δημιουργία συνεργειών με άλλους τομείς που επηρεάζουν τη διαχείριση των δασών.