Άρση απαγόρευσης της χρήσης ζωικών πρωτεϊνών σε ζωοτροφές

Σύμφωνα με τον νέο εκτελεστικό Κανονισμό της ΕΕ (2021/1372), αίρονται κάποιες από τις απαγορεύσεις που είχαν θεσπιστεί το 2001 ως κανόνες πρόληψης, καταπολέμησης και εξάλειψης ορισμένων μεταδοτικών σπογγωδών εγκεφαλοπαθειών.

Συγκεκριμένα ο Κανονισμός, ο οποίος εγκρίθηκε στις 17.08.2021, τροποποιεί το παράρτημα IV του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 999/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά την απαγόρευση χορήγησης πρωτεϊνών ζωικής προέλευσης ως ζωοτροφών σε εκτρεφόμενα μη μηρυκαστικά ζώα, πλην των γουνοφόρων ζώων.

Υπενθυμίζουμε ότι η κατανάλωση από τα βοοειδή ζωοτροφών που περιείχαν ζωικές πρωτεΐνες (κρεατάλευρα, ιχθυάλευρα) θεωρήθηκε ότι ήταν η αιτία για την εμφάνιση περιστατικών σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας, η οποία μεταδόθηκε και στον άνθρωπο.

Σύμφωνα με το νέο ευρωπαϊκό Κανονισμό, επανέρχεται η χρήση μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών που προέρχονται από χοιροειδή σε ζωοτροφές για πουλερικά και μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών που προέρχονται από πουλερικά σε ζωοτροφές για χοιροειδή.

Επιπλέον, εγκρίνεται η χρήση μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών που προέρχονται από έντομα για ζωοτροφή πουλερικών και χοιροειδών. Προβλέπονται όμως, αυστηρές απαιτήσεις κατά τη συλλογή, τη μεταφορά και τη μεταποίηση αυτών των προϊόντων και τακτική δειγματοληψία και ανάλυση.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βασίστηκε για την απόφαση σε επιστημονικές συμβουλές της Ευρωπαϊκής Αρχής Τροφίμων και Ασφάλειας (EFSA), ενώ νωρίτερα φέτος, τόσο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και τα ευρωπαϊκά κράτη μέλη που εκπροσωπήθηκαν στη Μόνιμη Επιτροπή Φυτών, Ζώων, Τροφίμων και Ζωοτροφών (Scopaff) ψήφισαν ήδη υπέρ της πρότασης.

Την ικανοποίησή της εκφράζει με ανακοίνωσή της η UECBV (Ευρωπαϊκή Ένωση Εμπόρων Ζώντων Ζώων και Κρέατος) για την τροποποίηση στον κανονισμό για τις ζωοτροφές. Η UECBV  κάνει λόγο για απόφαση που επιτρέπει, υπό συγκεκριμένες συνθήκες, τη χρήση ορισμένων ζωικών πρωτεϊνών για τη διατροφή μη μηρυκαστικών εκτρεφόμενων ζώων, όπως χοίροι και πουλερικά.

Στο αιτιολογικό της απόφασης, αναφέρεται ότι:

• Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 999/2001 θεσπίζει κανόνες πρόληψης, καταπολέμησης και εκρίζωσης (εξάλειψης) των μεταδοτικών σπογγωδών εγκεφαλοπαθειών (ΜΣΕ). Εφαρμόζεται στην παραγωγή και τη διάθεση στην αγορά ζώντων ζώων και προϊόντων ζωικής προέλευσης και, σε ορισμένες συγκεκριμένες περιπτώσεις, στις εξαγωγές τους.
• Το άρθρο 7 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 999/2001 απαγορεύει τη χορήγηση μεταποιημένων πρωτεϊνών ζωικής προέλευσης στη διατροφή των μηρυκαστικών. Το άρθρο 7 παράγραφος 2 του εν λόγω κανονισμού επεκτείνει την απαγόρευση σε ζώα εκτός των μηρυκαστικών, όπως προβλέπεται στο παράρτημα IV κεφάλαιο I, ενώ στα κεφάλαια ΙΙ έως V καθορίζονται και περιγράφονται λεπτομερώς ορισμένες παρεκκλίσεις από τις απαγορεύσεις που προβλέπονται στο κεφάλαιο I υπό ειδικούς όρους.
• Η ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο με τίτλο «Έγγραφο στρατηγικής για τις μεταδοτικές σπογγώδεις εγκεφαλοπάθειες για την περίοδο 2010-2015» («Οδικός χάρτης ΜΣΕ 2») (2) περιγράφει πιθανές τροποποιήσεις της ενωσιακής νομοθεσίας ώστε να ευθυγραμμιστούν τα μέτρα πρόληψης, καταπολέμησης και εκρίζωσης με την εξέλιξη της επιδημιολογικής κατάστασης όσον αφορά τη σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοδινών (ΣΕΒ). Τονίζει επίσης ότι κάθε επανεξέταση των κανόνων για τις ΜΣΕ θα πρέπει να στηρίζεται κυρίως σε επιστημονικές συμβουλές. Ο οδικός χάρτης ΜΣΕ 2 εξετάζει την αναθεώρηση των ισχυουσών διατάξεων απαγόρευσης ζωοτροφών για μη μηρυκαστικά ζώα που προβλέπονται στη νομοθεσία της Ένωσης.
• Με βάση το περιεχόμενο δύο επιστημονικών γνωμών που εκδόθηκαν από την ομάδα για τους βιολογικούς κινδύνους (BIOHAZ) της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (στο εξής: Αρχή) στις 24 Ιανουαρίου 2007 και στις 17 Νοεμβρίου 2007 αντίστοιχα, ο οδικός χάρτης ΜΣΕ 2 αναγνωρίζει ότι δεν έχει εντοπιστεί εκδήλωση ΜΣΕ σε εκτρεφόμενα μη μηρυκαστικά ζώα υπό φυσικές συνθήκες.
• Στις 7 Ιουνίου 2018 η Αρχή εξέδωσε επιστημονική γνώμη σχετικά με την αναθεώρηση της ποσοτικής αξιολόγησης των κινδύνων (ΠΑΚ) όσον αφορά τον κίνδυνο ΣΕΒ που ενέχουν οι μεταποιημένες ζωικές πρωτεΐνες (3). Στο πλαίσιο της ΠΑΚ, η εκτίμηση για τη συνολική μολυσματικότητα της ΣΕΒ ήταν τέσσερις φορές χαμηλότερη από την εκτίμηση του 2011, με πρόβλεψη για λιγότερο από ένα νέο κρούσμα της ΣΕΒ ετησίως.
• Στις 22 Σεπτεμβρίου 2020 η Αρχή εξέδωσε επιστημονική γνώμη σχετικά με τον δυνητικό κίνδυνο ΣΕΒ τον οποίο ενέχει για τα βοοειδή η χρήση κολλαγόνου και ζελατίνης από μηρυκαστικά στις ζωοτροφές για εκτρεφόμενα μη μηρυκαστικά ζώα (4). Η Αρχή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πιθανότητα μη εμφάνισης νέου κρούσματος της ΣΕΒ στον πληθυσμό βοοειδών βάσει οποιουδήποτε από τους τρεις οδούς κινδύνου που προσδιορίστηκαν στην εν λόγω γνώμη είναι μεγαλύτερη από 99 % (σχεδόν βέβαιη).
• Παράλληλα, σύμφωνα με εκτιμήσεις, 100 000 τόνοι πρώην τροφίμων που περιέχουν κολλαγόνο και/ή ζελατίνη από μηρυκαστικά απορρίπτονται ως απόβλητα ετησίως στην Ένωση, καθώς δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ζωοτροφές για εκτρεφόμενα ζώα βάσει των ισχυόντων κανόνων για την απαγόρευση ζωοτροφών. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να καταργηθεί η απαγόρευση της χορήγησης κολλαγόνου και ζελατίνης που προέρχονται από μηρυκαστικά σε εκτρεφόμενα μη μηρυκαστικά.
• Το άρθρο 11 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1069/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) απαγορεύει τη σίτιση χερσαίων ζώων δεδομένου είδους πλην των γουνοφόρων ζώων με μεταποιημένη ζωική πρωτεΐνη που προέρχεται από πτώματα ή μέρη πτωμάτων ζώων του ίδιου είδους (ανακύκλωση εντός του ίδιου ζωικού είδους).
• Ο οδικός χάρτης ΜΣΕ 2 αναγνωρίζει επίσης ότι ο κίνδυνος μετάδοσης της ΣΕΒ από μη μηρυκαστικά σε μη μηρυκαστικά είναι αμελητέος, εφόσον αποφεύγεται η ανακύκλωση εντός του ίδιου ζωικού είδους. Κατά συνέπεια, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι θα μπορούσε να εξεταστεί η άρση της απαγόρευσης όσον αφορά τη χρήση μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών από μη μηρυκαστικά σε ζωοτροφές μη μηρυκαστικών, με παράλληλη τήρηση της υφιστάμενης απαγόρευσης της ανακύκλωσης εντός του ίδιου ζωικού είδους.
• Στις 29 Νοεμβρίου 2010 το Συμβούλιο εξέδωσε συμπεράσματα σχετικά με τον οδικό χάρτη ΜΣΕ 2 (6). Τα συμπεράσματα αυτά θεωρούν ότι προϋπόθεση για κάθε ενδεχόμενη επαναφορά της χρήσης μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών μη μηρυκαστικών στις ζωοτροφές για άλλα είδη μη μηρυκαστικών πρέπει να είναι η διαθεσιμότητα αποτελεσματικών και αναλυτικών τεχνικών ώστε να γίνεται διάκριση μεταξύ των μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών που προέρχονται από διαφορετικά είδη και, επίσης, η διενέργεια ανάλυσης των κινδύνων αυτής της επανεισαγωγής όσον αφορά την υγεία των ζώων και τη δημόσια υγεία.
• Το εργαστήριο αναφοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις ζωικές πρωτεΐνες στις ζωοτροφές (EURL-AP) επικύρωσε το 2012 μια νέα διαγνωστική μέθοδο βάσει του DNA (PCR) η οποία είναι σε θέση να ανιχνεύει υλικό μηρυκαστικών που ενδέχεται να περιέχεται στις ζωοτροφές. Η επικύρωση αυτής της μεθόδου κατέστησε δυνατή την εκ νέου έγκριση, το 2013, της χρήσης μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών μη μηρυκαστικών σε ζωοτροφές για ζώα υδατοκαλλιέργειας όπως ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 56/2013 της Επιτροπής (7).
• Στη συνέχεια, το 2015 και το 2018 αντίστοιχα, το EURL-AP επικύρωσε επίσης μεθόδους PCR που μπορούν να ανιχνεύουν την παρουσία υλικού από χοιροειδή ή πουλερικά σε ζωοτροφές. Ως εκ τούτου, οι μέθοδοι αυτοί καθιστούν δυνατό τον έλεγχο της ορθής εφαρμογής της απαγόρευσης της ανακύκλωσης εντός του ίδιου ζωικού είδους στα χοιροειδή και τα πουλερικά.
• Στην έκθεση της Επιτροπής προς Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την ανάπτυξη των φυτικών πρωτεϊνών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (8), η οποία δημοσιεύτηκε στις 22 Νοεμβρίου 2018, επισημαίνεται η ανάγκη να μειωθεί η εξάρτηση της Ένωσης από τρίτες χώρες για τον εφοδιασμό της με πρωτεΐνες. Από διατροφική άποψη, οι μεταποιημένες ζωικές πρωτεΐνες αποτελούν εξαιρετική πρώτη ύλη ζωοτροφών, με υψηλή συγκέντρωση ιδιαιτέρως εύπεπτων θρεπτικών συστατικών, όπως είναι τα αμινοξέα και ο φωσφόρος, και υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνες. Με την εκ νέου έγκριση της χορήγησης μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών που προέρχονται από μη μηρυκαστικά στις ζωοτροφές για μη μηρυκαστικά, θα μειωνόταν αυτή η εξάρτηση από πρωτεΐνες από τρίτες χώρες.
• Θα πρέπει να εγκριθεί εκ νέου η χρήση μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών που προέρχονται από χοιροειδή σε ζωοτροφές για πουλερικά και μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών που προέρχονται από πουλερικά σε ζωοτροφές για χοιροειδή. Θα πρέπει να εφαρμόζονται αυστηρές απαιτήσεις κατά τη συλλογή, τη μεταφορά και τη μεταποίηση αυτών των προϊόντων και να διενεργείται τακτική δειγματοληψία και ανάλυση, ώστε να αποφεύγεται οποιοσδήποτε κίνδυνος και να διευκολύνεται η επαλήθευση της απουσίας διασταυρούμενης μόλυνσης με απαγορευμένες πρωτεΐνες μηρυκαστικών καθώς και της απουσίας ανακύκλωσης εντός του ίδιου ζωικού είδους.
• Ο κανονισμός (ΕΕ) 2017/893 της Επιτροπής (9) επέτρεψε τη χρήση μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών που προέρχονται από έντομα και σύνθετων ζωοτροφών που περιέχουν τέτοιες μεταποιημένες ζωικές πρωτεΐνες για τη διατροφή των ζώων υδατοκαλλιέργειας. Τα πουλερικά είναι εντομοφάγα, τα χοιροειδή είναι παμφάγα και δεν υπάρχουν ανησυχίες όσον αφορά τη συγκεκριμένη πρώτη ύλη ζωοτροφών. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να εγκριθεί η χρήση μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών που προέρχονται από έντομα στις ζωοτροφές για πουλερικά και χοιροειδή υπό τους ίδιους όρους με αυτούς που απαιτούνται για τη διατροφή των ζώων υδατοκαλλιέργειας.

Ως εκ τούτου, κρίνεται ότι το παράρτημα IV του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 999/2001 θα πρέπει να τροποποιηθεί ανάλογα.», αναφέρεται σχετικά