Ειδική έκθεση 11/2021 του ΕΕΣ: Έκτακτη στήριξη των παραγωγών γάλακτος της ΕΕ την περίοδο 2014–2016 – Περιθώρια βελτίωσης της αποδοτικότητας

Ειδική έκθεση του ΕΕΣ υποβαλλόμενη δυνάμει του άρθρου 287, παράγραφος 4, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ. Συντάχθηκε στις 24.06.2021 – Συζητείται στην Επιτροπή Ελέγχου του Προϋπολογισμού του ΕΚ, στις 01.09.2021 – Εξετάζεται από κοινού με την Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου (AGRI).

Έχοντας κορυφωθεί στις αρχές του 2014, οι μέσες τιμές παραγωγού γάλακτος άρχισαν εν συνεχεία να μειώνονται, έως τα μέσα του 2016 οπότε ξεκίνησαν να ανακάμπτουν.

Η ΚΓΠ περιλαμβάνει μια σειρά εργαλείων για την αντιμετώπιση διαφόρων διαταράξεων της αγοράς. Οι άμεσες ενισχύσεις διαδραματίζουν σταθεροποιητικό ρόλο, καθώς συνιστούν σταθερή πηγή εισοδήματος για τους γεωργούς. Το λεγόμενο «δίχτυ ασφαλείας» αποσκοπεί στη στήριξη των τιμών, με την προσωρινή απόσυρση από την αγορά των πλεονασμάτων γαλακτοκομικών προϊόντων. Η Επιτροπή μπορεί επίσης να εγκρίνει έκτακτα μέτρα για την αντιμετώπιση απειλών διατάραξης της αγοράς, κάτι που έπραξε μεταξύ 2014 και 2016.

Εξετάσαμε πόσο σωστά διαχειρίστηκαν η Επιτροπή και οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών την αντίδρασή τους στις διαταράξεις της αγοράς γαλακτοκομικών προϊόντων την περίοδο 2014-2016. Συνολικά, διαπιστώσαμε ότι η Επιτροπή και τα κράτη μέλη είχαν λάβει γενικά μέτρα για να συνδράμουν τους γεωργούς κατά τη διάρκεια της διατάραξης της αγοράς, αλλά ότι η ανάλυση που πραγματοποίησαν ήταν ως επί το πλείστον ανεπαρκής ώστε να χρησιμεύσει ως βάση για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με το επίπεδο της απαιτούμενης στήριξης και τη στόχευσή της.
​

Δελτίο Τύπου Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου

Λουξεμβούργο, 24 Ιουνίου 2021

Ανεπαρκής η στόχευση της ενωσιακής στήριξης προς τους παραγωγούς γάλακτος μετά τη ρωσική απαγόρευση εισαγωγών.

Κατά τη διάρκεια της διατάραξης της αγοράς γάλακτος την περίοδο 2014-2016, η Ευρωπαϊκή Ένωση έλαβε μέτρα ευρείας εμβέλειας για τη στήριξη των παραγωγών. Η αντίδρασή της στη ρωσική απαγόρευση εισαγωγών γαλακτοκομικών προϊόντων υπήρξε ταχεία. Εντούτοις, σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ), δεν προηγήθηκε επαρκής αξιολόγηση των πραγματικών αναγκών των παραγωγών, με αποτέλεσμα η στόχευση της ενίσχυσης που χορηγήθηκε να μην είναι η βέλτιστη. Η ΕΕ κατέβαλε προσπάθειες να εφαρμόσει τα διδάγματα που άντλησε από την εμπειρία των διαταράξεων της περιόδου 2014-2016, προκειμένου να βελτιώσει τον τρόπο διαχείρισης τυχόν μελλοντικών κρίσεων στον τομέα του γάλακτος.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2010, οι γαλακτοπαραγωγοί σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ αύξησαν σημαντικά την παραγωγή τους, επωφελούμενοι από την αύξηση των τιμών, οι οποίες κορυφώθηκαν στις αρχές του 2014. Τον Αύγουστο του 2014, η Ρωσική Ομοσπονδία απαγόρευσε την εισαγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων από τα κράτη μέλη, ως απάντηση στις κυρώσεις που της επέβαλε η ΕΕ λόγω της Ουκρανίας, ενώ ο ρυθμός αύξησης των ενωσιακών εξαγωγών στην Κίνα επιβραδυνόταν. Ο συνδυασμός των παραγόντων αυτών προκάλεσε ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης στο σύνολο του τομέα έως τα μέσα του 2016. Η κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) της ΕΕ προβλέπει μηχανισμούς για τον μετριασμό τέτοιων καταστάσεων, συμπεριλαμβανομένων των άμεσων ενισχύσεων για τη σταθεροποίηση του εισοδήματος των γεωργών, μέτρων παρέμβασης στην αγορά, γνωστών ως «δίχτυ ασφαλείας», που αποσκοπούν στη στήριξη των τιμών με την προσωρινή απόσυρση των πλεονασμάτων, καθώς και έκτακτων μέτρων για την αντιμετώπιση των διαταράξεων στην αγορά.

«Η παραγωγή γάλακτος αποτελεί σημαντική συνιστώσα του γεωργικού κλάδου της ΕΕ, και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, έλαβε όντως μέτρα για τη στήριξη του εισοδήματος των κτηνοτρόφων κατά τη διάρκεια των διαταράξεων της αγοράς την περίοδο 2014-2016», δήλωσε ο Νικόλαος Μηλιώνης, Μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και αρμόδιος για την έκθεση. «Εντούτοις, μελλοντικές κρίσεις στον κλάδο πρέπει να τη βρουν καλύτερα προετοιμασμένη να αντιδράσει κατά τρόπο αποδοτικότερο.»

Οι ελεγκτές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντέδρασε με ταχύτητα στη ρωσική απαγόρευση. Έχοντας πραγματοποιήσει εκτιμήσεις σχετικά με την έκταση της απώλειας εξαγωγών βουτύρου, τυριού και άλλων γαλακτοκομικών προϊόντων, έλαβε, ήδη στο τέλος του 2014, μια πρώτη δέσμη μέτρων έκτακτης χρηματοδοτικής στήριξης για τους παραγωγούς στα κράτη της Βαλτικής και στη Φινλανδία, δηλαδή στις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την απαγόρευση. Οι ελεγκτές επισημαίνουν, ωστόσο, επίσης ότι η Επιτροπή χρειάστηκε περισσότερο χρόνο για την αντιμετώπιση των υποκείμενων ανισορροπιών της αγοράς. Χορήγησε κεφάλαια ύψους περίπου 390 εκατομμυρίων ευρώ για την προαιρετική μείωση της παραγωγής, στήριξη διαθέσιμη στους παραγωγούς σε όλη την επικράτεια της Ένωσης. Ωστόσο, συνεπεία των ιστορικά χαμηλών τιμών, πολλοί κτηνοτρόφοι είχαν ήδη μειώσει την παραγωγή γάλακτος πριν τεθούν σε ισχύ τα εν λόγω μέτρα ενίσχυσης.

Παρά τη σταθεροποιητική επίδραση που ασκούν στο εισόδημα οι άμεσες ενισχύσεις, που αποτέλεσαν περί το 35 % του εισοδήματος των εκμεταλλεύσεων γαλακτοπαραγωγής το 2015 και το 2016, οι παραγωγοί παραμένουν εκτεθειμένοι σε προβλήματα ταμειακής ροής σε περίπτωση αιφνίδιας πτώσης των τιμών. Η Επιτροπή κατέβαλε προσπάθειες για την επίλυση του προβλήματος αυτού, χωρίς όμως να αξιολογήσει την κλίμακα των ταμειακών δυσχερειών των εκμεταλλεύσεων γαλακτοπαραγωγής. Οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι καθοριστικός παράγοντας στην κατανομή του προϋπολογισμού υπήρξε το ύψος των διαθέσιμων πόρων και όχι οι πραγματικές ανάγκες. Τα κράτη μέλη έδειξαν την προτίμησή τους σε απλά στην υλοποίηση έκτακτα μέτρα και στην ευρεία κατανομή των διαθέσιμων κονδυλίων, χωρίς ιδιαίτερη έμφαση στη στόχευση των ενισχύσεων.

Για τη χρηματοδότηση των έκτακτων μέτρων που ελήφθησαν κατά την περίοδο 2014-2016, η Επιτροπή εξέτασε το ενδεχόμενο να προσφύγει στο «αποθεματικό για κρίσεις στον γεωργικό τομέα» που διαθέτει, κάτι που εν τέλει δεν έπραξε. Προκειμένου μελλοντικές κρίσεις, όπως αυτές που μπορεί να προκαλέσει μια πανδημία, να την βρουν καλύτερα προετοιμασμένη, η Επιτροπή επιχείρησε να αξιοποιήσει τα αντληθέντα διδάγματα. Ειδικότερα, για την ΚΓΠ της περιόδου 2021-2027, πρότεινε να ενισχυθεί ο ρόλος και ο δυνητικός αντίκτυπος του αποθεματικού για κρίσεις, καθιστώντας τη χρήση του περισσότερο ευέλικτη. Εντούτοις, οι ελεγκτές κρίνουν ότι δεν αξιολόγησε επαρκώς τις συνέπειες των ρυθμίσεων των κρατών μελών, μολονότι αυτό θα συντελούσε σημαντικά στη βελτίωση του επιπέδου ετοιμότητας σε τυχόν μελλοντικές διαταράξεις της αγοράς.

Γενικές πληροφορίες

Ο τομέας του αγελαδινού γάλακτος είναι ο δεύτερος κατ’ αξία (59,3 δισεκατομμύρια ευρώ το 2019) τομέας του γεωργικού κλάδου της ΕΕ, και αντιστοιχεί στο 14 % περίπου της γεωργικής παραγωγής. Μεταξύ των κύριων γαλακτοπαραγωγών χωρών της ΕΕ συγκαταλέγονται η Γερμανία, η Γαλλία, οι Κάτω Χώρες, η Πολωνία, η Ιταλία και η Ιρλανδία. Από το 1984 έως το 2015, η ΕΕ εφάρμοζε ένα σύστημα ποσοστώσεων γάλακτος, με το οποίο επιδίωκε την επιβολή ανώτατων ορίων στη συνολική παραγωγή. Από το 2009, οι συνολικές ποσοστώσεις των κρατών μελών σταδιακά αυξάνονταν, μέχρι την κατάργηση του συστήματος το 2015.

Τον Δεκέμβριο του 2019, το ΕΕΣ δημοσίευσε έκθεση σχετικά με τη χρήση έκτακτων μέτρων για τη σταθεροποίηση του εισοδήματος των γεωργών στον τομέα των οπωροκηπευτικών. Η έκθεση που δημοσιεύθηκε σήμερα εστιάζει στους παραγωγούς γάλακτος της ΕΕ.

Η ειδική έκθεση 11/2021, με τίτλο «Έκτακτη στήριξη για τους παραγωγούς γάλακτος της ΕΕ την περίοδο 2014–2016 – Περιθώρια βελτίωσης της αποδοτικότητας στο μέλλον», είναι διαθέσιμη στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu) σε 23 γλώσσες της ΕΕ.

Το ΕΕΣ παρουσιάζει τις ειδικές εκθέσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο της ΕΕ, καθώς και σε άλλους ενδιαφερομένους, όπως στα εθνικά κοινοβούλια, σε παράγοντες του αντίστοιχου κλάδου και σε εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι συστάσεις που διατυπώνονται στις εκθέσεις του υλοποιούνται.

https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/INSR21_11/INSR_milk-and-dairy-production_EL.pdf