Οι Προοπτικές των Κύριων Κλάδων Παραγωγής Γάλακτος στην Ελλάδα

H γαλακτοπαραγωγή στην Ελλάδα αφορά σε σημαντικό βαθμό τόσο στην αγελαδοτροφία όσο και στην αιγοπροβατοτροφία. Οι δύο αυτοί κλάδοι παρουσιάζουν διαρθρωτικές και λειτουργικές ιδιαιτερότητες οι οποίες διαφοροποιούν τον χαρακτήρα τους.

Η γαλακτοπαραγωγός αγελαδοτροφία κατά τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει σημαντικές διαρθρωτικές εξελίξεις οι οποίες έχουν μεταβάλει σε μεγάλο βαθμό τη φυσιογνωμία της. Από το 2006 μέχρι το 2016 ο αριθμός των εκμεταλλεύσεων μειώθηκε κατά 53,1% (3.215 εκμεταλλεύσεις το 2016, ετήσια μείωση κατά 6,5%) ενώ η συνολική παραγωγή γάλακτος από το 2006 ως το 2016 μειώθηκε κατά περίπου 5%.

Τα στοιχεία αυτά αναδεικνύουν μια προσαρμογή προς ένα πρότυπο στο οποίο επικρατούν μεγάλου μεγέθους εκμεταλλεύσεις, οι οποίες αύξησαν τη μέση γαλακτοπαραγωγή τους κατά 4,8% ετησίως. Οι εκμεταλλεύσεις αυτές είναι αμιγώς επιχειρηματικής μορφής, υιοθετούν καινοτομίες στην παραγωγή και στη διάθεση, επενδύουν σε εξοπλισμό και στη γενετική βελτίωση. Με τον τρόπο αυτό επιδιώκουν να έχουν βελτιωμένη πρόσβαση στις αγορές και ο κύριος τρόπος για να το πετύχουν είναι η μείωση του κόστους παραγωγής, σε μια αγορά με σχετικά μικρό βαθμό διαφοροποίησης του πρωτογενούς προϊόντος.

Σύμφωνα με επεξεργασμένα πρωτογενή δεδομένα του ερευνητικού προγράμματος Food Track, το κόστος παραγωγής εκτιμήθηκε σε 0,433€/kg παραγόμενου γάλακτος. Περαιτέρω, η ανάλυση των δαπανών παραγωγής των εκμεταλλεύσεων φαίνεται στα αντίστοιχα διαγράμματα, βάσει των οποίων οι δαπάνες διατροφής είναι αυτές που βαραίνουν κυρίως τις εκμεταλλεύσεις.

Η μείωση του κόστους παραγωγής συνδέεται με περαιτέρω εντατικοποίηση που θα αξιοποιήσει τις υπάρχουσες υποδομές, παρεμβάσεις στα σιτηρέσια και τη γενετική βελτίωση και, υπό περιπτώσεις, με την ιδιοπαραγωγή των βασικών ζωοτροφών.

Η ελληνική αιγοπροβατοτροφία, από την άλλη, παρουσιάζει μια πιο σύνθετη εικόνα, λόγω της πληθώρας παραγωγικών συστημάτων. Έτσι, τα εντατικά συστήματα είναι μόνιμα ενσταβλισμένα και πραγματοποιούν επενδύσεις σε μηχανικό εξοπλισμό και κτίρια, ενώ τα πιο εκτατικά βασίζονται στη βόσκηση και στην οικογενειακή εργασία. Ο αριθμός των εκμεταλλεύσεων τα τελευταία χρόνια μειώνεται, αλλά με αργό ρυθμό (47.766 εκμεταλλεύσεις το 2017).

Στα εντατικά συστήματα κύριο ρόλο παίζουν οι δαπάνες σταθερού κεφαλαίου, αγοραζόμενων ζωοτροφών και εργασίας. Ο βασικός στόχος για αύξηση της παραγωγικότητας σε αρκετές εκμεταλλεύσεις είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της γαλακτοπαραγωγής, η οποία συνοδεύεται, όμως, από ιδιαίτερα αυξημένες παραγωγικές δαπάνες.

Σε εκτατικότερα συστήματα επιτυγχάνεται άνω του 40% εξοικονόμηση των δαπανών αγοραζόμενων ζωοτροφών, ενώ το σταθερό κεφάλαιο συμμετέχει σε μικρότερο ποσοστό. Το γεγονός αυτό παρέχει μεγαλύτερη ευελιξία σε αυτές τις εκμεταλλεύσεις σχετικά με τη διαχείριση του κόστους παραγωγής.

Εντούτοις, κοινό στοιχείο των αιγοπροβατοτροφικών εκμεταλλεύσεων της χώρας είναι πως λειτουργούν με καθαρή ζημία, την οποία διαμορφώνουν οι σχετικά χαμηλές πρόσοδοι (έσοδα) σε συνδυασμό με υψηλές παραγωγικές δαπάνες.

Τα έσοδα μπορούν να αυξηθούν με παρεμβάσεις στη γενετική βελτίωση και την παραγωγικότητα, αλλά και στην προνομιακή τιμολόγηση του γάλακτος υψηλής ποιότητας. Όμως, η πλημμελής σύνδεση των τυροκομικών προϊόντων της χώρας με τον τόπο και τη φυλή δεν επιτρέπει να αναδείξουν τη δυναμική τους στις αγορές.

Από την πλευρά των δαπανών υπάρχουν πολυάριθμες δυνητικές παρεμβάσεις, που ενδεικτικά περιλαμβάνουν την ολιστική διαχείριση του ποιμνίου, τη βελτίωση των διαχειριστικών πρακτικών, ειδικά στη διατροφή, και την αξιοποίηση των βοσκοτοπικών πόρων της χώρας.

Κλείνοντας, αξίζει να σημειωθεί η παραγωγή γάλακτος βουβαλιού και γαϊδούρας. Ενώ πρόκειται για προϊόντα με ελάχιστη σημασία συγκριτικά με τους ανωτέρω κλάδους, διαθέτουν σημαντικές προοπτικές σε εξειδικευμένες αγορές, τοπικού ή και εθνικού χαρακτήρα. Συγχρόνως, οι δραστηριότητες αυτές ενέχουν και θετικές περιβαλλοντικές συνέπειες.

Πηγή: Δρ Αθανάσιος Ράγκος Γεωπόνος – Γεωργοοικονομολόγος Δόκιμος Ερευνητής, Ινστιτούτο Αγροτικής Οικονομίας και Κοινωνιολογίας, ΕΛΓΟ «Δήμητρα»