Ο Πόλεμος των Ψαριών

Με δεδομένο, ότι η ζήτηση για τρόφιμα – ειδικά για πρωτεΐνες αυξάνεται διαρκώς και με την εκτίμηση του ΟΗΕ, ότι  έως το 2050 ο αριθμός των ανθρώπων στη Γη θα αυξηθεί κατά 29%, δηλαδή από 7,6 δισ. σε 9,8 δις, οι πιθανότητες να μετατραπεί μια μάχη για τα αλιευτικά και όχι μόνο δικαιώματα σε μια σοβαρή ένοπλη σύγκρουση αυξάνεται.

Οι άνθρωποι πάντα εξαρτιόνταν από τη θάλασσα. Και όσο υπήρχαν ψαράδες, υπήρξαν και συγκρούσεις για τα ψάρια. Σήμερα, ωστόσο, οι πιθανότητες να μετατραπεί μια μάχη για τα αλιευτικά δικαιώματα σε μια σοβαρή ένοπλη σύγκρουση αυξάνεται, καθώς η επιστροφή του ανταγωνισμού μεγάλης ισχύος έχει αυξήσει την πιθανότητα ενός πολέμου για τα ψάρια. Δυο πρόσφατα επεισόδια, μεταξύ Γάλλων και Άγγλων ψαράδων στη Μάγχη, και μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων ψαράδων στο Αιγαίο, απλώς επιβεβαιώνουν πως μια τέτοια σύγκρουση μπορεί να γενικευτεί.

Γεγονός είναι ότι η ζήτηση για τρόφιμα – ειδικά πρωτεΐνες αυξάνεται διαρκώς. Τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούν ότι από τα μέσα του 2017 έως το 2050 ο αριθμός των ανθρώπων στη Γη θα αυξηθεί κατά 29%, από 7,6 δισ. σε 9,8 δισ.. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της αύξησης του πληθυσμού θα σημειωθεί στην περιοχή της Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής. Αναλογικά, η παγκόσμια ζήτηση πρωτεϊνών θα ξεπεράσει το ποσοστό αύξησης του πληθυσμού, κινούμενο μεταξύ 32% και 78%, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις. Η κάλυψη αυτής της ζήτησης θα μπορούσε να απαιτήσει επιπλέον 62 έως 159 εκατομμύρια μετρικούς τόνους πρωτεΐνης ετησίως. Αυτήν τη στιγμή, τα τρέχοντα ετήσια παγκόσμια αλιεύματα θαλασσινών είναι 94 εκατομμύρια μετρικοί τόνοι. Και σε όλο τον κόσμο, οι «άγριοι» πληθυσμοί τόσο των μεταναστευτικών ψαριών, όπως ο τόνος, όσο και τα λιγότερο μετακινούμενα είδη, όπως τα κοραλλιογενή, αλιεύονται υπερβολικά. Η έλλειψη έχει ήδη αναγκάσει τους κινέζους αλιευτικούς στόλους να εξερευνούν και να αναζητούν τα αλιεύματά τους. Οι σοβαρές διεθνείς προσπάθειες για τη διαχείριση της αλιείας στον πλανήτη (θαλάσσια διακυβέρνηση) βρίσκονται σε εξέλιξη, αλλά το έργο αυτό παρεμποδίζεται από την όλο και πιο εκτεταμένη παράνομη, λαθραία και άναρχη αλιεία.

Σήμερα, αυτές οι «παράνομες» συγκομιδές αποτελούν περίπου το 20-50% των παγκόσμιων αλιευμάτων και προκαλούν οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές ζημίες σε ορισμένους από τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς του κόσμου, καθώς η κατάρρευση της αλιείας από την υπεραλίευση οδηγούν τις φτωχές κοινότητες να παλεύουν για την τροφή, την απώλεια εισοδήματος και, τελικά, τον κοινωνικό τους ιστό. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι οι αλιείς στην Κεντρική Αμερική που αναγκάζονται να στρέφονται σε καρτέλ που ελέγχουν πια την «κλειστή» αλιεία, τροφοδοτώντας έτσι τον κύκλο της βίας και των περιβαλλοντικών ζημιών.

Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας, κοινώς αναφερόμενη ως UNCLOS, είναι το θεμελιώδες έγγραφο για όλες τις θαλάσσιες εδαφικές αξιώσεις. Περισσότερες από 150 χώρες έχουν επικυρώσει τη συνθήκη. Σύμφωνα με την UNCLOS, ένα κράτος μπορεί να διεκδικήσει αποκλειστικά κάθε πόρο, συμπεριλαμβανομένων των ψαριών, εντός 200 ναυτικών μιλίων από τις βασικές γραμμές των κατοικήσιμων εδαφών που ελέγχει. Πρόκειται για τις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες (ΑΟΖ). Κάθε κράτος είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση της δικής του αλιείας στην ΑΟΖ του. Αλλά πέρα από αυτές τις αποκλειστικές ζώνες, η ρύθμιση της αλιείας και της δραστηριότητας στην ανοικτή θάλασσα διοικείται από περισσότερα από 20 διεθνή και περιφερειακά όργανα, με ποικίλες εντολές και πόρους. Ο έλεγχος και η επιβολή εκτελείται από ένα συνονθύλευμα οργανισμών και φορέων σε όλο τον κόσμο, ad hoc συμπράξεις και διμερείς συμφωνίες μεταξύ των εθνών.

Στο Αιγαίο «η μάχη της Τσιπούρας», στη Μάγχη «η μάχη των Χτενιών»

«Ναυμαχία» σημειώθηκε μεταξύ Γάλλων και Άγγλων ψαράδων, πριν λίγες εβδομάδες στη Μάγχη. Η αιτία που πυροδότησε τη διένεξη, με τους Γάλλους να κάνουν την αρχή είναι τα χτένια. Οι Γάλλοι άρχισαν να ρίχνουν πέτρες και καπνογόνα, καθώς κατηγορούν τα βρετανικά σκάφη για υπεραλιεία και υποστηρίζουν πως με τις τακτικές που χρησιμοποιούν οι Άγγλοι θα αφανιστεί ο πληθυσμός χτενιών στην περιοχή. Τα χτένια είναι ο βασικός πόρος εσόδων των κατοίκων της Νορμανδίας και γι’ αυτό τον λόγο 35 γαλλικά σκάφη συγκεντρώθηκαν ως ένδειξη διαμαρτυρίας και «επιτέθηκαν» στα αντίστοιχα βρετανικά. Από την πλευρά τους, οι Άγγλοι ψαράδες, αν βγαίνουν στα ανοιχτά με μικρά σκάφη, όπως και έγινε, έχουν νόμιμη άδεια αλιείας για τη συγκεκριμένη περιοχή και ζητούν από την κυβέρνησή τους να τους προστατέψει.

Πάντως οι «ναυμαχίες» στη Μάγχη είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο, καθώς τα τελευταία 15 χρόνια μαίνεται «πόλεμος» μεταξύ των ψαράδων των δύο χωρών για τα πολύτιμα χτένια. Τα πέντε τελευταία χρόνια έχουν θεσπιστεί συμφωνίες, αλλά ούτε αυτό φαίνεται να είναι αρκετό για την ομαλή διεξαγωγή της αλιείας στην περιοχή.

Υπενθυμίζεται ότι στα μέσα Αυγούστου σημειώθηκε σοβαρό επεισόδιο μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων ψαράδων, κοντά στο νησάκι Καλαπόδι, 300 μέτρα από τις ακτές της Λέρου. Οι Έλληνες ψαράδες είχαν αφήσει αλιευτικά εργαλεία κοντά στο νησάκι, όταν τους προσέγγισαν τουρκικά καΐκια. Τότε ζήτησαν από τους Τούρκους ψαράδες να αποχωρήσουν, ωστόσο εκείνοι τους απείλησαν και σύμφωνα με καταγγελίες άρχισαν να πυροβολούν. Οι Έλληνες αλιείς αναγκάστηκαν να απομακρυνθούν από την περιοχή και ειδοποίησαν το Λιμενικό, που βρέθηκε επιτόπου με δύο σκάφη. Όταν έφτασε εκεί, τα τουρκικά αλιευτικά ήδη είχαν ξεκινήσει να κινούνται προς τα διεθνή ύδατα.

Οι αξιώσεις

Όπως αναφέρει και το ρεπορτάζ του foreignpolicy, υπάρχουν δεκάδες αμφισβητούμενες ναυτικές αξιώσεις σε όλο τον κόσμο, όπως μεταξύ του Καναδά και των Ηνωμένων Πολιτειών, στις θάλασσες της Νότιας και Ανατολικής Κίνας, κ.ά. Να σημειωθεί εδώ, ότι η Κίνα καταναλώνει σήμερα το ένα τρίτο των παγκόσμιων αλιευμάτων, επομένως αποτελεί βασικό συμφέρον εθνικής ασφάλειας. Ωστόσο, παρά την συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς που έχουν ως στόχο τη βελτίωση της ρύθμισης της αλιείας και της θαλάσσιας διακυβέρνησης, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) και ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO), η ομάδα περιβαλλοντικής υπεράσπισης Greenpeace εκτιμά ότι η Κίνα ασκεί τη μεγαλύτερη αλιεία μακρινών υδάτων με περισσότερα από 2.500 σκάφη και έχει κατηγορηθεί για αλιεία σε ύδατα τόσο μακρινά όσο εκείνα που βρίσκονται στα ανοικτά της Σενεγάλης και της Αργεντινής, όπου η Κίνα δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι έχει εδαφικές αξιώσεις.

Η μελλοντική έλλειψη πόρων θα μπορούσε εύκολα, σύμφωνα με τους αναλυτές, να προκαλέσει μια ένοπλη σύγκρουση που σχετίζεται με τα ψάρια. Αυτή η πίεση θα μπορούσε να οδηγήσει πιο ισχυρές χώρες να προσπαθήσουν να αρπάξουν τους πόρους των μικρότερων ή ευάλωτων γειτόνων.

Ένας τρόπος αντιμετώπισης είναι η ιχθυοκαλλιέργεια, η οποία αυξήθηκε από την παραγωγή 5 εκατομμυρίων τόνων το 1981 στα 63 εκατομμύρια μετρικούς τόνους το 2011. Παρόλο που οι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι ιχθυοκαλλιέργειες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στην εξάπλωση ασθενειών και οι οργανώσεις περιβαλλοντικής υπεράσπισης ανησυχούν για τον οικολογικό τους αντίκτυπο, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας προβλέπει ότι μέχρι το 2030 τα εκτρεφόμενα ψάρια θα αποτελέσουν πάνω από το 60% των θαλασσινών που προορίζονται για σπίτια και εστιατόρια. Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο πρέπει να λάβουν περαιτέρω μέτρα για να αποτρέψουν έναν πόλεμο ψαριών, προειδοποιούν οι ειδικοί. Πρώτα απ ‘όλα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, αμφισβητώντας τις υπερβολικές θαλάσσιες αξιώσεις σε όλο τον κόσμο και επικυρώνοντας τελικά τη UNCLOS. Για να ακολουθήσουν τις δεσμεύσεις, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι εταίροι της θα πρέπει επίσης να ενισχύσουν τις δικές τους δυνάμεις ακτοφυλακής. Η αμερικανική αλιευτική βιομηχανία δημιουργεί ετήσιες πωλήσεις 208 δισ. δολ. και απασχολεί 1,6 εκατ. άτομα.

Ένας πολυπληθής και πεινασμένος κόσμος σημαίνει ότι οι μάχες πάνω από τους πόρους είναι μια σοβαρή πιθανότητα.

Πηγή:Tvxs 1 Οκτωβρίου 2018